قسمت‌های داخلی شیر که قابل تعویض و جداشدنی می‌باشند و در معرض تماس با جریان قرار دارند به طور کلی تریم (Trim) شناخته می‌شوند. دیسک (Disc)، نشیمن‌گاه شیر (Valve seat) و استم (استم چیست؟) یا ساقه (Stem) از قسمت‌های مشترک تریم در تمام شیرها می‌باشند که قسمت‌های عملگر شیر می‌باشند و وظیفه‌ی کنترل مایعات و گازها را برعهده دارند. اجزای تریم بسته به نوع شیر تغییر می‌کنند. تریمها از اجزایی مانند Back Seat، Spacers، Guides، Retaining pins، گلند (Glands)، بوشینگ (Bushing) و فنرهای داخلی (Internal spring) تشکیل شده‌اند و شامل اجزایی مانند بدنه، بونت و یوغ نمی‌شوند.
در تصویر زیر اجزای داخلی تریم یک شیر دروازه‌ای را مشاهده می‌کنید
کارایی یک شیر به اتصال دیسک و نشیمن‌گاه و رابطه‌ی بین محل قرارگیری دیسک در نشیمن‌گاه بستگی دارد. به دلیل وجود تریمها، حرکت‌های ساده و کنترل جریان ممکن می‌شوند.
انواع مختلف تریم
سه نوع مختلف از تریمها:
• Snap trim که دارای عملکرد سریع می‌باشد و با عنوان (Quick opening) شناخته می‌شود.
• Nominal trim که با عنوان تریم‌های خطی یا linear هم شناخته می‌شوند.
• Equal percentage trim
Snap valve trim:
این نوع از تریمها به سرعت عمل می‌کنند و برای سرویس‌های قطع و وصل به کار می‌روند. کاربردهای اصلی شامل تخلیه مایع (Liquid dump) ، فشار (Pressure relief) و اندازه‌گیری (Metering) است.
Nominal valve trim:
این نوع از تریمها برای کاربردهای خفگی در مایعات، کنترل سطح مایع و در جایی که ضربه قوچی یک معضل محسوب می‌شود کاربرد دارد.
Equal percentage valve trim:
این نوع از تریمها برای کنترل فشار و جریان بخارها و گازها در کاربردهای مربوط به خفگی به کار می‌روند.
در لیست زیر انواع شیرها به تفکیک اجزای تریم آن‌ها آورده شده است.
نوع شیر |
اجزای تریم شیر |
| Angle Valve (شیرهای زاویه‌دار) | Stem, Seat, Disc, Back seat bushing, Disc nut |
| Ball Valve (شیرهای توپی) | Ball, Stem, Metal seats, Seat retainers |
| Disc Valve | Disc nut, Back seat bushing, Disc |
| Gate Valve (شیرهای دروازه‌ای) | Back seat bushing, Wedge, Seat, Stem |
| Globe Valve (شیرهای کروی) | Disc nut, Back seat bushing, Disc, Seat, Stem |
| Lift type Check Valve (شیرهای یک‌طرفه فشاری) | Seat ring, Disc, Disc guide |
| Swing type Check Valve (شیرهای یک‌طرفه لولایی) | Seat ring, Disc, Disc holder, Disc holder pin, Disc nut, Disc nut pin, Side plug, Carrier pin |
| Plug Valve (شیرهای سماوری) | Plug, Stem |
نوع شیر |
اجزای تریم شیر |
| Angle Valve (شیرهای زاویه‌دار) |
Stem, Seat, Disc, Back seat bushing, Disc nut |
| Ball Valve (شیرهای توپی) |
Ball, Stem, Metal seats, Seat retainers |
| Disc Valve | Disc nut, Back seat bushing, Disc |
| Gate Valve (شیرهای دروازه‌ای) |
Back seat bushing, Wedge, Seat, Stem |
| Globe Valve (شیرهای کروی) |
Disc nut, Back seat bushing, Disc, Seat, Stem |
| Lift type Check Valve (شیرهای یک‌طرفه فشاری) |
Seat ring, Disc, Disc guide |
| Swing type Check Valve (شیرهای یک‌طرفه لولایی) | Seat ring, Disc, Disc holder, Disc holder pin, Disc nut, Disc nut pin, Side plug, Carrier pin |
| Plug Valve (شیرهای سماوری) |
Plug, Stem |
تریمها در شیرآلات می‌توانند در انواع متفاوتی بیایند. تقسیم‌بندی تریمها می‌تواند بر اساس متریال نشیمن‌گاه، عملکرد آن‌ها و فضای اطراف دیسک می‌باشد.
تقسیم‌بندی تریم در شیرهای کنترلی
بر اساس متریال نیشمنگاه:
- تریم با نشیمن‌گاه نرم
نشیمن‌گاه‌های نرم معمولاً از متریال الاستومتریکی، پلاستیکی و یا متریالی که آماده به تغییر شکل باشند ساخته می‌شوند و هم‌چنین از آن‌ها درساخت پلاگ و یا سیت‌رینگ استفاده می‌شود تا آب‌بندی با کمترین نیروی ممکن و به خوبی انجام شود. تریم‌های با نشیمن‌گاه نرم از مواد غیر فلزی مانند PTFE، گرافیت و … ساخته شده است. ما می‌توانیم از نشیمن‌گاه‌های نرم در مواقعی که سرویس ما دچار فلاشینگ، کاویتاسیون یا دیگر سرویس‌های دوغاب نباشد، استفاده کنیم.
- تریم با نشیمن‌گاه‌های فلزی
شیرهای دارای تریم با نشیمن‌گاه‌های سخت معمولاً از فلزاتی مانند 316ss، monel و … تولید می‌شوند و در سرویس‌های فلاشینگ، دارای کاویتاسیون و دوغاب‌ها کاربرد دارند.
بر اساس عملکرد تریم:
- تریم استاندارد (Standard trim)
این تریمها در گلاب ولو‌ها برای سرویس‌های کلی سیالات که فاقد فلاشینگ، کاویتاسیون یا دیگر سرویس‌های دوغاب می‌باشند طراحی شده‌اند و معمولاً در شیرآلات نوع Contoured plug استفاده می‌شوند.
- تریم ضد کاویتاسیون (Anti cavitation trim)
این نوع تریمها در گلاب ولوهایی به کار می‌روند که در آن سیالات کاویتاسیون دارند. این طراحی خاص از تریم معمولاً در پلاگ‌های چند مرحله‌ای و Cage guided به کار می‌روند
- تریم عایق صدا (Anti noise trim)
تریم گلاب ولوهایی که برای سیالاتی که به دلیل نیروی زیاد در جریان سیالات صدای زیادی از خود تولید می‌کنند. این نوع از طراحی تریمها در انواع multistage، cage guided و labyrinth به کار می‌روند
بر اساس نوع هدایت شونده:
- Post guide
در طراحی post guide، پلاگ به وسیله‌ی بوشینگی که در استم یا بخشی از پلاگ قرار دارد، هدایت می‌شود. استفاده از این نوع تریم در تمامی سرویس‌هایی که کاویتاسیون، فلاشینگ و یا صدای زیادی ندارند، استفاده می‌شود.
- Cage guide
در طراحیcage guide ، پلاگ به وسیله‌ی محفظه دور آن هدایت می‌شود. این نوع از تریم در سرویس‌هایی که دارای سیالات همراه با کاویتاسیون، صدای بالا و یا تاثیرات فلاشینگ هستند استفاده می‌شود.